Sneak peek CIO-café: generatieve Artificial Intelligence
Generatieve Artificial Intelligence (AI) ontwikkelt zich razendsnel en raakt alle beleidsterreinen van de Rijksoverheid. Ministeries en uitvoeringsorganisaties werken aan hun eigen AI-toepassingen. Wat is de status van deze ontwikkelingen? Wat zijn de grootste kansen en uitdagingen van generatieve AI? En hoe kun je AI-initiatieven succesvol opschalen? Laat je informeren en inspireren tijdens het CIO-café op dinsdag 8 april 2025.
Programma CIO-café 8 april
3 inspirerende sprekers praten je tijdens het CIO-café op dinsdag 8 april bij over generatieve AI:
- Yannick God, coördinator AI/Algoritmen bij CIO Rijk, opent de sessie met het herijkte standpunt over generatieve AI en het opschalen van AI-initiatieven.
- Sofie Berns, afdelingshoofd DATA bij het ministerie van Defensie, presenteert de AI-toepassing DefGPT.
- Joost de Haan, projectleider bij het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV), vertelt over de AI-toepassing Robin.
Mis het niet!
Laat je inspireren en ontdek de mogelijkheden van generatieve AI voor jouw organisatie tijdens het CIO-café op dinsdag 8 april, van 16.00 tot 17.00 uur in café-restaurant Rootz, Den Haag. Het CIO-café wordt georganiseerd door CIO Rijk van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrsrelaties (BZK). Krijg nieuwe inzichten, kom netwerken en bespreek de impact van AI met experts en collega’s. Hoewel het CIO-café inmiddels is volgeboekt, kun je je wel aanmelden voor de wachtlijst. Stuur een e-mail naar i-strategie@rijksoverheid.nl, onder vermelding van organisatie en voor- en achternaam.
Generatieve AI, wat is het precies?
Generatieve AI is een technologie die algoritmes inzet om zelfstandig nieuwe content te creëren, zoals tekst, afbeeldingen, muziek of video’s. Een bekend voorbeeld is de chatbot ChatGPT. Generatieve AI biedt talloze kansen, maar brengt ook uitdagingen met zich mee, bijvoorbeeld op het gebied van privacy, veiligheid en misbruik.
Wat zijn de voordelen van generatieve AI?
Het belang en de kansen van generatieve AI zijn volgens Joost de Haan evident. “Technisch gezien zijn we sinds kort in staat om met AI-modellen vanuit enorme hoeveelheden bestaande en ongestructureerde gegevens patronen, structuren en stijlen te herkennen en daarmee nieuwe informatie te genereren.” Maar ook vanuit gebruikersperspectief biedt generatieve AI veel voordelen, vult Sofie Berns aan. “Generatieve AI-modellen maken het mogelijk om via natuurlijke taal te interacteren met grote hoeveelheden data. Ook kun je er op basis van die data nieuwe output mee genereren. De modellen zijn bijvoorbeeld in staat documenten samen te vatten, de rode lijn eruit te halen of zelfs complete inlichtingenproducten te genereren. Door arbeidsextensiviteit na te streven en ‘capabilities’ te leveren die vooralsnog voor mensen nauwelijks haalbaar zijn, kunnen ze op ongekende wijze besluitvormingsprocessen ondersteunen. Nu zetten we de 1e verkennende stappen in de richting van modellen die in potentie volledig autonoom menselijke taken overnemen en daarbij ook zelf blijven leren.”
DefGPT: een veilig alternatief
De Rijksoverheid loopt mee met de technologische vooruitgang en ontwikkelt zelf AI-toepassingen. “AI biedt enorme mogelijkheden voor de krijgsmacht, vooral nu we ons voorbereiden op onze hoofdtaak 1, het verdedigen van het grondgebied van Nederland en bondgenoten”, zegt Berns. “DefGPT biedt een veilig alternatief voor bijvoorbeeld ChatGPT. Gelukkig hebben we DefGPT niet zelf vanaf 0 hoeven op te bouwen. Eigenlijk is dat vrijwel ondoenlijk, omdat je gigantische hoeveelheden data nodig hebt om generatieve AI überhaupt enigszins te laten werken. We hebben daarom gebruikgemaakt van een opensouremodel dat op dit moment volledig afgesloten van het internet draait. Met dit model faciliteren we onze collega’s hun werk op een veilige manier zo goed mogelijk te kunnen doen.”
AI-guardrails
Hetzelfde geldt voor het ministerie van JenV, vertelt De Haan. “Robin, onze interne AI-applicatie, is ook een veilig, verantwoord en effectief alternatief voor commerciële AI-tools. Door alle componenten van de applicatie en het model zelf te beheren houden we controle over onze gegevensstromen. Dat doen we onder meer met zogenoemde AI-guardrails: eigen richtlijnen en technische maatregelen waarmee we het model kunnen sturen om beter te voldoen aan onze normen, waarden en beleidsregels.”
Controle over data cruciaal
Die controle is volgens Berns cruciaal. “Als onze 70.000 defensiemedewerkers gaan interacteren met een commercieel model, geven wij potentieel informatie weg die onze tegenstander een voorsprong kan geven en lopen we mogelijk een groot risico.” Ook voor het ministerie van JenV, verantwoordelijk voor de openbare orde, rechtstaat en veiligheid, is controle van vitaal belang, aldus De Haan. Yannick God vult aan: “De geopolitieke omstandigheden van de afgelopen maanden leren ons dat wij goed moeten nadenken over de wijze waarop wij omgaan met de cloud, het beheren en het ontwikkelen van AI.”
Mindshift
Bij Defensie ligt de lat hoog. “Uiteindelijk willen we beproeven of bijvoorbeeld ons operationeel hoofdkwartier (grotendeels) kan bestaan uit multi-agent AI-systemen”, aldus Berns. “Maar er is meer. We gebruiken generatieve AI ook als een tool die je kunt inzetten om risico’s in te schatten. Voorheen betekende risico-inschatting vooral lange gesprekken voeren met privacy officers, beveiligingsautoriteiten en gegevensbeschermers. In plaats van het aflopen van allerlei checklists willen we ons nu met generatieve AI meer focussen op wat we wel of niet willen, en onder welke omstandigheden. Dat komt neer op een ‘mindshift’, want in onze organisatie zullen we bestaande processen moeten inrichten naar AI-modellen.” De Haan herkent dit. “Op dit moment rollen we Robin uit in het bestuursdepartement van JenV. De nieuwe tool brengt een andere werkwijze met zich mee. We proberen de circa 5000 gebruikers zo goed mogelijk bij hun veranderende werkprocessen te ondersteunen en tegelijkertijd met elkaar te leren hoe we AI het beste kunnen benutten.”
Absorptievermogen en AI-geletterdheid
Kansen te over, vindt ook God. “Ik verwacht dat we door generatieve AI uiteindelijk veel gerichter en efficiënter met elkaar kunnen samenwerken. Maar er zijn ook uitdagingen. Als overheid hebben wij de verantwoordelijkheid om de nieuwe technologie weloverwogen in te zetten. Het vergt absorptievermogen van organisaties om de tools goed te implementeren. En het vraagt ook om AI-geletterdheid van onze collega’s: het vermogen om AI te begrijpen, kritisch te beoordelen en effectief te gebruiken.”
Opschalen? Chefsache!
Hoe ziet de toekomst eruit? En hoe kun je initiatieven overheidsbreed effectief ontwikkelen en opschalen? “Generatieve AI is in 2022 publiek beschikbaar gekomen”, zegt God in retrospectief. “In 2023 hebben we vooral gekeken naar wat we hiermee als overheid kunnen doen en hebben we een visie en beleidskaders opgesteld. Nu zitten we in een experimenteerfase en komen we erachter wat wel en niet werkt. Daarna volgt opschaling. Dat vereist een nieuwe manier van samenwerken in multidisciplinaire teams: we hebben niet alleen technische experts nodig, maar bijvoorbeeld ook medewerkers die AI concreet toepassen of die waarborgen dat AI voldoet aan alle wet- en regelgeving. Overheidsbreed moeten we stappen durven zetten. Dit is echt ‘chefsache’.”
Verwachtingsmanagement
Waarbij het volgens De Haan ook belangrijk is om verwachtingen te managen. “Men denkt wel eens dat AI alle problemen kan oplossen. Om misverstanden en teleurstellingen te voorkomen moeten we realistisch communiceren wat AI wel en niet kan, transparant zijn over AI-beslissingen en risico’s beheersen.”
Samen vooruit
Kortom, generatieve AI opent nieuwe deuren voor innovatie, maar brengt ook uitdagingen met zich mee. Tijdens het CIO-café van 8 april gaan we inzichten delen, ervaringen uitwisselen en samen de koers bepalen. De technologie ontwikkelt zich razendsnel. Het is aan ons om die ontwikkeling in goede banen te leiden. Alleen dan kunnen we generatieve AI verantwoord en effectief inzetten.
Dit is een automatisch geplaatst bericht. Vragen of opmerkingen kun je richten aan @DigitaleOverheid@social.overheid.nl
